تاریخچه والیبال
در سال 1895 ویلیام جی . مورگان پسر یکی از مهاجران ولزی در ایالات متحده آمریکا ، در سالن ورزشی هولیوک (HOLYOKE YMCA ) در مساحت ماساچوست ، یک بازی جدید به نام مینونت (Minonette) طراحی کرد که در این بازی دو تیم در دو طرف یک طناب می ایستادند و به یک توپ بسکتبال ضربه می زدند . در این بازی هرکس حق داشت که فقط یک ضربه به توپ بزند و مجاز نبود که توپ را بگیرد یا نگه دارد . مورگان می خواست بازی طراحی کند که هرکسی در هرجائی بتواند آنرا بازی کند . مورگان متوجه شده بود که بازی بسکتبال را هرکسی نمی تواند بازی کند و به همین دلیل دنبال ابداع یک بازی ساده بود .
محبوبیت بازی والیبال در بین مردم به خاطر همین سادگی آن است . در مراحل اولیه پیدایش بازی مینونت در هر تیم 9 نفر در سه ردیف سه تایی بازی می کردند ، تمام بازیگنان باید به ترتیب جای خود را با نفر بعدی عوض می کردند تا همه در تمام موقعیتهای زمین قرار بگیرند . زمین بازی در ابتدا 50 فوت (15 متر و 24 سانتیمتر) در 25 فوت (7مترو62سانتیمتر) بود که توسط یک تور (که بجای طناب قرار گرفته بود) به ارتفاع حدود دو متر به دو نیمه شده بود .
در کنفرانس YMICA در سال 1896 نام این بازی جدید به نام والیبال تغییر پیدا کرد . بعدها تور والیبال را بالاتر برده و در ارتفاع دو متر و 28 سانتیمتر قرار دادند و تعداد بازیکنان از 9 نفر به 6 نفر کاهش یافت . زمین بازی نیز کمی بزرگتر شد و توپ بازی نیز که قبلاً از توپ بسکتبال استفاده می شد ، سبکتر شد .
اندازه و وزن توپی که ابداع شد از توپی که امروز استفاده می شود بسیار متفاوت بود . کم کم قوانین و تکنیکهای بازی والیبال بوجود آمد و بازیهای قهرمانی اجرا شد .
در سال 1918 بازی والیبال با ورود تیمهای آمریکایی به فرانسه ، به اروپای غربی هم معرفی شد و سپس در تمام جهان بازی والیبال شناخته شد . در ژاپن و روسیه بازی والیبال طرفداران بسیاری پیدا کرد و خیلی محبوب شد . آن هنگام ، بازی والیبال بغیر از یک بازی تفریحی به عنوان یک مسابقه ای و قهرمانی در نظر گرفته شد .
اولین اقدام برای ساماندهی و استاندارد کردن بازی والیبال ، در المپیک برلین در سال 1936 اتفاق افتاد و نمایندگان 22 کشور جهان در این مورد به بحث پرداختند . اولین مسابقه بین المللی والیبال در سال 1939 و در بازیهای دانشگاهی جهان برگزار شد . در سالهای جنگ جهانی دوم ، بازی والیبال پیشرفت کرد . بسیاری از سربازان در پادگانها و بسیاری از اسیران جنگی در بازداشگاهها والیبال بازی کردند . قبل از به پایان رسیدن جنگ جهانی دوم ، سه کشور فرانسه ، لهستان و چکسلواکی اقدام به ایجاد فدراسیون والیبال در کشورشان نمودند . در سال 1946 هنگامی که مسابقه والیبال بین دو تیم چکسلواکی و فرانسه در پاریس برگزار می شد ، رئیس فدراسیون والیبال لهستان نیز در آنجا حضور داشت . این حضور باعث شد که سه کشور فرانسه ، چکسلواکی و لهستان اقدام به تشکیل فدراسیون جهانی والیبال نمایند .
در ماه آوریل سال 1947 فدراسیون بین المللی والیبال (FIVB) با حضور 14 کشور و با مرکزیت پاریس تأسیس شد . این 14 کشور عبارت بودند از : بلژیک ، برزیل ، چکسلواکی ، مصر ، فرانسه ، هلند ، مجارستان ، ایتالیا ، لهستان ، پرتغال ، رومانی ، اوروگوئه ، ایالات متحده آمریکا و یوگسلاوی .
اولین مسابقه جام جهانی والیبال مردان در شهر پراگ در سال 1949 برگزار شد که در این مسابقات ، اتحاد جماهیر شوروی به مقام قهرمانی دست یافت . اولین مسابقه جام جهانی والیبال زنان در سال 1952 برگزار شد که در این مسابقات هم اتحاد جماهیر شوروی به مقام قهرمانی دست یافت . از سال 1962 مسابقات جام جهانی والیبال هر 4 سال بطور مرتب برگزار می گردد . در سال 1957 بازی والیبال از طرف کمیته بین المللی المپیک به عنوان یک بازی به رسمیت شناخته شد . در سال 1946 به لطف تلاش کشور ژاپن ، بازی والیبال المپیک در بازیهای المپیک 1964 شرکت داده شد . امروزه تیمهای ایتالیا و هلند بعنوان قویترین تیمهای مردان شناخته شده اند ، بطوریکه در ژاپن لیگهای خیابانی وجود دارد . همچنین شرکتها و کارخانه ها لیگهای خاص مربوط به خود را دارند .
بازی والیبال را می توان در هر جایی بازی کرد . برای یک بازی تفریحی ، نیازی به زمین استاندارد خاصی نیست می توان در پارکها و کنار ساحل بازی کرد . در سواحل دریای مدیترانه ، تورهای والیبال زیادی نصب شده تا مردمی که برای شنا و حمام آفتاب به این سواحل می روند از بازی والیبال نیز لذت ببرند .
امروزه حدود 210 کشور عضو فدراسیون جهانی والیبال هستند و تقریباً 84 میلیون نفر بازیکن والیبال ثبت شده در جهان وجود دارد که باعث می شود بازی والیبال بعنوان دومین بازی بزرگ جهان مطرح شود .
تجهیزات وا
صطلاحات زمین بازی والیبال
تمام زمین های والیبال ، استاندارد و به یک اندازه هستند . کف زمین والیبال می تواند از کفپوشهای چوبی یا مواد مصنوعی ساخته شده باشد . فدراسیون بین المللی والیبال ، بازی برروی سطحی که برای بازیکن خطرناک است را ممنوع اعلام کرده است (سطوح خیسةلغزنده و خشن مثل سیمان) . بازی والیبال را می توان در داخل سالن یا در خارج سالن بازی کرد اما اکثر بازیهای مهم در داخل سالن بازی می شوند .
سطح زمین والیبال باید باید صاف ، افقی و یکنواخت باشد . ابعاد زمین بازی 18 متر در 9 متر می باشد که حداقل 3 متر فضای آزاد در اطراف آن باشد در سالن بازی نیز ، ارتفاع سقف باید حداقل 7 متر باشد در بازیهای مهم جهانی ، منطقة فضای آزاد باید حداقل 5 متر از خط های کناری و 8 متر از خط های انتهایی فاصله داشته باشد . فاصله سقف تا کف زمین نیز باید حداقل 5/12 متر باشد .
در مواقعی که لباس هر دو تیم یک رنگ می باشد ، بستگی به تیم میزبان دارد که رنگ لباس خود قوانین بازی والیبال ایجاب می کند زمین بازی داخل سالن باید از یک رنگ باشد که رنگ باید روشن باشد . بطور ایده آل منطقه آزاد اطراف زمین باید با رنگ زمین اصلی تفاوت داشته باشد .
قطر خطی که در اطراف زمین کشیده می شود 5 سانتیمتر می باشد . طول زمین 18 متر و عرض آن 9 متر است . یک خط عرضی از وسط کشیده شده و زمین را به دو قسمت مساوی تقسیم می کند .رنگ زمین بازی باید به رنگ روشن باشد ، اما رنگ منطقه آزاد به رنگ تیره (آبی یا سبز) می باشد . اندازه منطقه آزاد براساس نوع مسابقه و اهمیت آن فرق می کند . برای مسابقات بازیهای رسمی ، عرض هر منطقه آزاد باید حداقل 3 متر در اطراف زمین بازی باشد .
از خط وسط ، دو خط به موازات آن و به فاصله 3 متر در هر نیمه زمین کشیده می شود . این خطوط به نام خطوط حمله معروف هستند و منطقه بین این خطوط و خط مرکزی را منطقه جلو می نامند . منطقه جلو ناحیه ای است که بازیکنان خط عقب از آنجا نمی توانند آبشار بزنند . پشت خط انتهای زمین منطقه سرویس می باشد .
نور و درجه حرارت در بازی والیبال اهمیت زیادی دارد . دمای هوا نباید از 10 درجه کمتر و شدت نور نیز باید بین 500 تا 1500 لوکس باشد . در وسط زمین یک متر قرار دارد یک کابل قابل ارتجاع از بالای تور کشیده شده و تور را محکم نگه می دارد . دو نوار سفید در محل اتصال خط وسط و خط کناری از بالا تا پائین تور کشیده شده است . در دو طرف این نوارها ، دو عدد آنتن قرار دارد . قطر این آنتنها که قابل ارتجاع هم هستند 10 میلیمتر و طول آنها 180 سانتیمتر است که 80 سانتیمتر آن بالاتر از تور قرار می گیرد. این آنتن ها قسمتی از تور رار تشکیل داده و محدوده تور را مشخص می کنند . بطور ایده آل این آنت ها به رنگ قرمز و سفید هستند تا به راحتی قابل مشاهده باشند . فاصله کف زمین تا قسمت بالایی تور در بازی مردان 243 سانتیمتر و برای زنان 224 سانتیمتر می باشد . تور توسط دو دیرک (ترجیحاً قابل تنظیم ) به ارتفاع 255 سانتیمتر نگهداشته می شود . دیرکها باید بین نیم تا یک متر از خطوط کناری فاصله داشته باشند و نباید توسط سیم یا کابل به زمین ثابت شده باشند . در کنار زمین ، میز امتیاز نگهدار و نیمکت بازیگنان قرار دارد .
توپ
توپ بازی والیبال گرد بوده و از چرم انعطاف پذیر ساخته شده که تویی آن هم لاستیکی ( یا مشابه آن ) می باشد . محیط توپ بین 65تا67 سانتیمتر بوده و وزن آن بین 260تا280 گرم میباشد. فشار باد توپ هم باید بین 30/0 یا 325/0 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد . تمام توپهایی که در یک مسابقه استفاده می شوند باید از خصوصیات مشترکی در مورد محیط ، وزن و فشار برخوردار باشند در بازیهای مهم بین المللی براساس قوانین فدراسیون بین المللی والیبال از سه توپ استفاده می شوند . در بازیهایی که از سه توپ استفاده می شود ، 6 نفر توپ جمع کن باید وجود داشته باشد که در چهارگوشه از منطقه آزاد و یک نفر هم در پشت هر داور قرار می گیرند . هدف از قرار گذاشتن این توپ جمع کنها در زمین این است که تیم سرویس زننده به سرعت به توپ دسترسی داشته باشد .
تجهیزات بازیکنان
تمام اعضاء یک تیم به جز بازیکن لیبرو باید از لباس متحدالشکل استفاده نمایند . رنگ کفشها باید روشن بوده و پاشنه نداشته باشند . شماره پیراهن بازیکنان از 1تا18 نوشته می شوند . در مواقعی که لباس هر دو تیم یک رنگ می باشد ، بستگی به تیم میزبان دارد که رنگ لباس خود را تغییر دهد . در مواردی که بازی در یک زمین بی طرف برگزار میشود ، تیمی که نامش بر روری صفحه امتیازات اول نوشته شده است باید رنگ لباسش را درصورتی که همرنگ با تیم مقابل است تغییر دهد . بازیکنان نباید از گردنبند ، سنجاق یا دستبند که می تواند برای آنها خطرناک باشد استفاده نمایند .
اصطلاحات بازی والیبال
اِیس (ACE) : سرویسی که بدون اینکه تیم مقابل بتواند روی توپ اثر بگذارد به زمین فرود آید و یک امتیاز به دست آورد .
آئریال (AERIALS) : نامی دیگر برای آنتن روی تور می باشد .
حمله : به عمل بازی کردن با توپ بطرف و بالای تور گفته میشود .
مهاجم : به هر بازیکنی که سرویس می زند ، آبشار می زند و یا با دفاع کردن توپ را به زمین مقابل می فرستد مهاجم گفته می شود .
دفاع حمله : دفاعی که سعی به فرود آوردن توپ در زمین مهاجم می نماید .
خط حمله : خطی است موازی تور و 3 متر از آن فاصله دارد .
سیستم حمله : سیستمی است که تیم برای از هم پاشیدن دفاع تیم مقابل از آن استفاده می کند .
منطقه عقب زمین : منطقه بین خط حمله (یک سوم) و خط انتهای زمین می باشد .آبشار زدن از منطقه عقب زمین : آبشاری که توسط بازیکن منطقه عقب زده می شود .
پاس دادن به پشت : پاسی که توسط پاسور از بالای سر به بازیکنی که پشت سر او قرار گرفته ، داده می شود .
بازیکنان منطقه عقب : هر یک از سه بازیکن مناطق 5،6،1 که در منطقة عقب زمین می باشند .
دفاع : عمل پریدن به هوا و استفاده از دستها و قسمت بالای بدن برای بستن راه توپ یا تغییر جهت آن می باشد . بازیکنی که عمل دفاع را انجام می دهد می تواند دوباره با توپ تماس پیدا کند بدون اینکه خطای او اعلام شود و این اولین تماس او به شمار می آید .
پوشش دفاع : بازیکنانی که در دفاع شرکت نمی کنند توپی را که از دفاع عبور کرده را پوشش می دهند .
مدافع : بازیکنانی که در دفاع شرکت می کند .
خط انتهای زمین (BASE-LINE) : خط موازی تور که 9 متر از آن فاصله دارد . کسانی که سرویس می زنند باید پشت این خط قرار بگیرند .
دفاع گروهی : هنگامی که دو یا سه بازیکن در دفاع شرکت می کنند .
تماس با توپ : به هر نحوی که توپ با بازیکن تماس پیدا کرده باشد .
زمین : تمام منطقة بازی ، به جز به منطقه آزاد اطراف زمین می باشد .
پوشش (COVER) : عمل حفاظت از منطقه ای از زمین که توپ ممکن است به آنجا فرستاده شود . این مهم است که بازیکنان عقب زمین آماده پوشش دادن به قسمتهای محافظت نشده زمین در هنگامی که بازیکنان تیم خودی تهاجم انجام می دهند باشند .
توپ مرده : توپی که دیگر در بازی نباشد خواه به وسیلة کسب امتیاز، متوقف شدن بازی توسط داور یا برای زمان استراحت .
پاس عمقی (DEEP set) : پاسی که از تور فاصلة زیادی دارد .
بازیکن تدافعی : هریک از بازیکنان تیم که صاحب توپ نباشد .
پائین رفتن : عمل پائین رفتن تا حد زیر کمر زدن توپ با هر دو دست .
خطای دو بار زدن توپ : وقتی بازیکن توپ را دوباره پشت سرهم لمس کند (این شامل تماس مجدد با توپ بعد از دفاع نمی شود) . دوباره توپ را زدن خطا است .
انداختن جای خالی : وقتی که توپ را در هنگام دفاع به جای خالی بیندازیند .
وانمود کردن به آبشار زدن : وقتی که مهاجم وانمود می کند آبشار خواهد زد ولی توپ را به جای خالی می اندازد ، یا آنرا پاس می دهد .
خطا : هرگونه قانون شکنی از قواعد بازی خطا می باشد .
دنبال کردن حرکت : انجام حرکات بطور کامل چه در هنگام آبشار زدن ، پائین رفتن یا زدن روشهای دیگر توپ .
خطای پا : کسی که سرویس را می زند اگر در حین زدن سرویس پایش با خط انتهای زمین تماس پیدا کند یا از خط انتهای زمین عبور کند مرتکب خطا می شود . اگر پای دیگر بازیکنان هم از خط وسط زمین عبور کرده به زمین تیم مقابل برود خطا خواهد بود .
ترکیب تیم : به طرز قرار گرفتن بازیکنان در هنگام حمله و دفاع اطلاق می شود .
منطقة آزاد : منطقة بیرونی خطوط کناری و خطوط انتهای زمین می باشد .
منطقة یک سوم (جلو) : ناحیة بین خط حمله و تور است . فقط بازیکنان این منطقه می توانند از داخل این ناحیه آبشار بزنند .
بازیکنان خط جلو : هریک از بازیکنان مناطق 2،3و4 می باشند .هردو سرویس خطا می باشد چون هر دو آنها باید از پشت خط انتهای زمین زده شود .
دفاع سخت : وقتی که مدافعین به توپی که آبشار زده شده حمله می کنند .
نگهداشتن توپ: وقتی توپ قبل از اینکه زده شود در دستها لحظه ای نگهداشته شود . توپ نباید گرفته یا لحظه ای توسط هر قسمت از بدن بازیکن بدون حرکت قرار گیرد . اگر این عمل اتفاق بیفتد نگهداشتن توپ اعلام خواهد شد .
پاس دادن در حال پرش : پاس دادن توسط بازیکن منطقة یک سوم در حالیکه به هوا پریده باشد .
کشتن (KILL) : توپی که با قدرت به زمین تیم مقابل زده شود و آنها قادر به برگرداندن آن نباشند .
خطوط : هر خطی که تعیین کننده محدودة زمین باشد .
پاس لوب (LOB PASS) : پاس با قوس و ارتفاع زیاد باشد .
مسابقه : یک مسابقه شامل تعدادی سِت می باشد که از قبل تعداد آنها تعیین شده است . مسابقات بین المللی یا مسابقات کشوری شامل پنج سِت می باشند . (محلی) شامل بر سه سِت می باشد و هر تیمی بیشترین سِت را برنده شود قهرمان مسابقه خواهد شد .
حملة چند نفره : وقتیکه دو یا سه بازیکن در حمله شرکت کنند .
نِت : به توپی گفته میشود که با تور تماس پیدا کرده باشد . اگر توپ به زمین تیم مقابل برود خطا نمی باشد و بازی ادامه پیدا می کند . (در گذشته اگر هنگام زدن سرویس ، توپ تور را لمس می کرد و به زمین مقابل می رسید خطا محسوب میشد ولی در قوانین جدید این عمل دیگر خطا نمی باشد ) .
خطای تور : تماس با تور موقعی خطاست که بازی در منطقه یک سوم جریان داشته باشد .
نِت سرویس : اگر توپ به آنتن بالای تور یا خط فرضی دامة آنتن برخورد کند خطا می باشد ، و توپ برای سرویس زدن به تیم مقابل داده می شود .
اوت : اگر توپ ، زمین بیرون از محوطة بازی را لمس کند و یا قسمت بیرون تور یا آنتن تور را لمس کند اوت می باشد .
پاس : وقتی که توپ از یک بازیکن به بازیکن دیگر فرستاده شود بدون اینکه زمین یا مانعی را لمس کند .
حرکت نقوذی : حرکتی که بوسیلة یکی از بازیکنان عقب زمین انجام می گیرد . بعد از زدن سرویس ، بازیکن به سمت تور می رود و با پاس دادن ، سه بازیکن خط یک سوم را در وضعیت آبشار زدن قرار می دهد .
امتیاز : یک امتیاز موقعی به تیم تعلق می گیرد که توپ را در زمین تیم مقابل فرو آورده باشد بدون اینکه خطایی انجام دهد . (در قوانین جدید برای کسب امتیاز لازم نیست سرویس را هم همان تیم زده باشد ) .
قرار گرفتن در منطقة تعیین شده : قبل از زدن سرویس ، بازیکنان باید در مناطق تعیین شده قرار گیرند . بازیکنان باید تا زمان عوض شدن سرویس در آن مناطق باقی بمانند .
آبشار قدرتی : وقتی که یک بازیکن توپ را بدون اینکه قصد فریب رقیب را داشته باشد با قدرت می زند .
سرویس سریع : وقتی که سرویس بلافاصله بعد از زدن سوت داور زده شود . اگر تیم دریافت کنندة توپ نتواند به سرعت عکس العمل نشان دهد نتیجه اش یک امتیاز برای تیم زننده سرویس خواهد بود .
پاس سرعتی : موقعی از این نوع پاس استفاده می شود که اولین پاس مستقیماً به پاسور داده شود . سپس پاسور توپ را بصورت پاس کوتاه یا انواع دیگر برای زنندة آبشار مهیا می کند .
رالی (RALLY) : از نقطة شروع سرویس تا لحظه ای که توپ متوقف میشود .
بازیافت : به عمل شیرجه رفتن برای گرفتن توپی که با شدت زده شده یا توسط مهاجمین تیم مقابل به جای خالی انداخته شده اطلاق میشود .
چرخش (ROTATION) : وقتی که سرویس عوض شد و تیم صاحب سرویس شد باید هریک از بازیکنان آن یک منطقه در جهت عقربه های ساعت جای خود را عوض کنند .
بالابردن توپ (SCOOP) : بلند کردن توپ به هوا بادستان باز .
بستن مسیر دید (SCREEN) : یک عمل غیر قانونی که توسط تیم سرویس زننده برای جلوگیری از دید خوب تیم مقابل در هنگام سرویس زدن انجام می گیرد .
سرویس : عمل وارد کردن توپ به بازی در هر سِت یا بعد از اینکه هر بار توپ از حرکت باز می ایستد .
ناحیة سرویس : ناحیة پشت خط انتهای زمین است که زنندة سرویس با زدن توپ از آنجا بازی را شروع می کند .
سِت(SET) : یک دورة 25یا16 امتیازی از پنج دورة بازی یک مسابقه می باشد .
عوض کردن سرویس : وقتی که تیم سرویس کنندة توپ نتواند بعد از زدن سرویس در خلال بازی امتیازی کسب کند سرویس به تیم مقابل داده می شود .
دفاع آرام : موقعی که مدافعان توپ را به آرامی دفاع و توپ پس از برخورد به آنها به زمین بر می گردد و یکی از بازیکنان تیم آنرا می زند .
آبشار(SPIKE) : زدن توپ با قدرت بوسیلة دست باز به سمت زمین تیم مقابل می باشد ، بازیکنان منطقة یک سوم از هرمنطقه ای می توانند آبشار بزنند . ولی بازیکنان منطقه عقب زمین باید در هنگام پریدن باری آبشار زدن پشت خط یک سوم قرار داشته باشند اما می توانند در منطقة یک سوم فرود آیند .
تعویض بازیکنان : زمانی بازیکنان را می توان جانشین شده می تواند دوباره در همان سِت جانشین همان بازیکن که با او عوض شده بود گردد ( این شامل مواردی که بازیکن براثر صدمه از زمین خارج شده نخواهد بود ) . عوض کردن منطقة بازیکن (SWITCH) : وقتی که سرویس زده شد بازیکنان می توانند مناطق بازی خود را در عوض کرده و به منطقه ای از زمین که در آنجا بهتر بازی می کنند بروند . به این عمل سویچ (SWITCH) یا عوض کردن منطقه گفته می شود .
تاکتیک : برای آبشار زدن ، مهاجم ، مدافعین تیم مقابل را فریب داده و توپ را از بالا یا کنار آنها به جای خالی می اندازد .
تایم اوت (TIME-OUT): توقفی که در خلال انجام یک سِت انجام می گیرد و مربی با بازیکنان خود صحبت می کند . دو تایم اوت برای هر تیم در هر سِت مجاز و هرکدام می تواند حداکثر 30 ثانیه باشد . تایم اوت زمانی می تواند انجام شود که توپ متوقف باشد .
تفاوت زمان : زمانیکه یک بازیکن قبل از رسیدن پاس برای آبشار زدن وانمود به پریدن می کند ولی در واقع پریدنش را تأخیر می دهد . این عمل باعث میشود که بازیکنان مدافع تیم مقابل زودتر از او به هوا بپرند . در نتیجه آبشار زننده از فضای خالی ایجاد شده برای زذن توپ استفاده می کند .
والی(VOLLEY): مهرات اولیه برای زدن توپ به جلو یا پشت توپ استفاده می کند .
سرویس به روش آسیای بادی (WINDMILL SEVHCE): سرویسی که با دستان باز یا بسته حرکت دادن بازوها زده میشود .
آبشار سرعتی : یک آبشار از پاس سرعتی یا مستقیماً از اولین پاس می باشد .
